Επανεκκίνηση των διαγωνισμών για τις μονάδες απορριμμάτων σε Σχιστό – Φυλή, αλλά και ερωτηματικά για το πόσο «πίσω» έμεινε τα τελευταία χρόνια, η διαχείριση αποβλήτων στην Αττική
Πώς κατέληξαν στο ΥΠΕΝ και στα χέρια του Γενικού Γραμματέα ΥΠΕΝ Μανώλη Γραφάκου, οι σχεδιαζόμενες μονάδες απορριμμάτων της Αττικής, την ευθύνη για τις οποίες είχαν διαδοχικά τα τελευταία χρόνια ο πρώην Περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης, και στη συνέχεια ο νυν Περιφερειάρχης, Νίκος Χαρδαλιάς; Πώς θα προχωρήσουν εφεξής, ποια τα εναλλακτικά σενάρια και τι δαπάνες έχουν γίνει μέχρι στιγμής για την προετοιμασία των μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων με τη μέθοδο ΣΔΙΤ στο Σχιστό και στη Φυλή;
Το γεγονός ότι για πρώτη φορά, μέσα σε 15 χρόνια, την τελική ευθύνη για τις υποδομές απορριμμάτων της Αττικής θα έχει από ότι φαίνεται ένα υπουργείο και όχι η Περιφέρεια της Αττικής, προβληματίζει. Και βέβαια, καταδεικνύει πόσο «πίσω» έμεινε τα τελευταία χρόνια η διαχείριση αποβλήτων στην Αττική, όπως επίσης και οι αναγκαίες υποδομές. Σημειωτέων, στην Αττική παράγονται ετησίως περίπου 1,5 εκατ. τόνοι απορριμμάτων, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη για υποδομές. Χωρίς αυτές, είναι βέβαιο ότι οι ιδιαίτερα φιλόδοξοι στόχοι της κυβέρνησης για τα απόβλητα τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο περιφέρειας δεν θα επιτύχουν, λαμβάνοντας υπόψη το σημείο στο οποίο βρίσκεται σήμερα η Αττική.
Ποιος υλοποιεί τελικά τον προγραμματισμό για τα σκουπίδια;
Σε αναμονή πάντως της αναγγελίας του κατεπείγοντος σχεδίου του ΥΠΕΝ, για τον τρόπο με τον οποίο θα προωθηθούν οι μονάδες διαχείρισης αποβλήτων στην Αττική, σημειώνεται ότι η νέα εξέλιξη δεν ήρθε ως «κεραυνός εν αιθρία». Τον περασμένο χρόνο προηγήθηκαν έντονες συζητήσεις μεταξύ του Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Αποβλήτων κ. Γραφάκου και του κ. Χαρδαλιά, με τον δεύτερο να δηλώνει στο Περιφερειακό Συμβούλιο της 29ης Ιουλίου 2024 ότι: «Πρέπει η κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει ποιος υλοποιεί τον προγραμματισμό σε σχέση με το θέμα των σκουπιδιών. Δεν μπορεί, πολλοί διαφορετικοί να ασχοληθούμε με το θέμα των απορριμμάτων. Ή θα το κάνει η Γενική Γραμματεία ή θα το κάνει η Περιφέρεια Αττικής. Εγώ έχω δηλώσει παρών, δεν παίζουμε καθυστέρηση, αναμετριόμαστε με την ευθύνη μας με ένα πρόβλημα που αν δεν το λύσουμε εμείς δεν θα λυθεί ποτέ. Λίγο το ένα και λίγο το άλλο δεν μας αφορά. Ένας θα οριστεί διαχειριστής για να έχει την ευθύνη και να λογοδοτήσει για όποιες αρρυθμίες, παθογένειες και καθυστερήσεις».
Και τελικά … ορίστηκε ο κ. Γραφάκος, με την Περιφέρεια Αττικής να αναμένει πλέον το τελικό σχέδιο για τις υποδομές αποβλήτων του ΥΠΕΝ, ώστε, μέχρι τα τέλη Ιουνίου, να παρουσιάσει το δικό της ολοκληρωμένο σχέδιο για τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Σε ποιες συνθήκες όμως, αναλαμβάνει το ΥΠΕΝ την ευθύνη για την προώθηση των μεγάλων διαγωνισμών, που αφορούν τις μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική;
Η πτώχευση του ΕΣΔΝΑ
Ένας από τους βασικούς λόγους για την άμεση εμπλοκή του ΥΠΕΝ στις υποδομές αποβλήτων της Αττικής, είναι η κατάσταση πλήρους πτώχευσης στην οποία έχει περιέλθει ο Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος του Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ), που έχουν συστήσει οι δήμοι της Αττικής κατ’ εφαρμογή της νομοθεσίας για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Την προεδρία του ΕΣΔΝΑ έχει πάντα η Περιφέρεια Αττικής, στην παρούσα δηλαδή φάση, η περιφερειακή αρχή του Νίκου Χαρδαλιά.
Πλην όμως, ο ΕΔΣΝΑ, στα τέλη του 2024, «διαγνώστηκε» με έλλειμμα 200 εκατ. στον προϋπολογισμό του. Προκειμένου να μειωθεί το έλλειμμα, η εκτελεστική επιτροπή του ΕΔΣΝΑ ζήτησε από τους δήμους της Αττικής να αποπληρώσουν τις οφειλές για το τέλος ταφής για το 2ο εξάμηνο του 2024 και όλο το 2025.
Μετά την κάθετη αντίδραση των Δήμων, που κλήθηκαν όπως είναι γνωστό να πληρώσουν τεράστια ποσά τα οποία δεν είχαν καν εγγράψει στους προϋπολογισμούς τους, η Περιφέρεια Αττικής έκανε πίσω στην απαίτηση για το τέλος ταφής με σχετική ευκολία, καθώς τα 119 εκατ. του τέλους ταφής δεν είχαν εγγραφεί στον προϋπολογισμό για το 2025 του ΕΟΑΝ (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης – φορέας υπεύθυνος για την ανακύκλωση). Κατά συνέπεια δεν χρειαζόταν να τα αποδώσει ο ΕΔΣΝΑ στον ΕΟΑΝ και άρα δεν χρειαζόταν να τα πληρώσουν οι δήμοι.
Το έλλειμμα όμως στον ΕΔΣΝΑ, άνω των 100 εκατ. – 165 εκατ., παρέμεινε με το υπουργείο Εσωτερικών να μελετά λύση χρηματοδότησης του ΕΔΣΝΑ για να κλείσει ο προϋπολογισμός του. Επιπλέον, ο ΕΔΣΝΑ, έχει εισπράξει από τους δήμους της Αττικής 32 εκατ. ως τέλος ταφής για το δεύτερο εξάμηνο του 2022 και το πρώτο εξάμηνο του 2023, χωρίς να τα έχει αποδώσει στον Οργανισμό Ανακύκλωσης, όπως προβλέπει ο νόμος.
Φυσικά, ο ΕΣΔΝΑ απέτυχε να περάσει και στην αξιολόγηση που έγινε για πρώτη φορά από την Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), καθώς ο φάκελος του δεν είχε κανένα στοιχείο, ενώ δεν κατέθεσε ούτε τον ισολογισμό του 2023. Αντίθετα, σε άλλες Περιφέρειες, έχουν ήδη αξιολογηθεί θετικά 8 από τους 14 ΦοΔΣΑ και αναμένεται να αξιολογηθούν θετικά άλλοι 3, όπως ανέφερε τις προάλλες σε ημερίδα της ΡΑΑΕΥ, ο αρμόδιος Αντιπρόεδρος της Αρχής Κωνσταντίνος Αραβώσης.
Πάντως, το έλλειμμα του ΕΕΔΣΝΑ δεν δημιουργήθηκε από τη νυν Περιφερειακή Αρχή, η οποία ξεκίνησε από το το 2014 διαχειριστικό έλεγχο στον ΕΣΔΝΑ για τα έτη 2020 -23, τα αποτελέσματα του οποίου μόλις ολοκληρωθεί θα αποσταλούν στη Δικαιοσύνη.
Όπως έχει δηλώσει ο δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης, Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Διαχείρισης Απορριμμάτων της ΠΕΔΑ (Περιφερειακή Ενωση Δήμων Αττικής) την περίοδο 2020-2023, «Διαπιστώθηκαν απευθείας αναθέσεις μελετών και υπηρεσιών δεκάδων εκατ. ευρώ χωρίς κριτήρια κατανομής και ερήμην των οργάνων». Ανάμεσα στις πλέον « χτυπητές» αναθέσεις ήταν και αυτή των 5 εκατ. ευρώ για το πλύσιμο και την απολύμανση των κάδων απορριμμάτων (πράσινοι κάδοι) με κόστος 35-60 ευρώ ανά κάδο. Το κόστος αγοράς του κάδου ήταν 210 ευρώ, ενώ σήμερα κάποιοι δήμοι πλένουν τους κάδους με κόστος 12 ευρώ ανά κάδο.
Τι μέλλει γενέσθαι με τις μονάδες σε Σχιστό και Φυλή
Τι μέλλει γενέσθαι όμως με τις νέες μονάδες σε Σχιστό και Φυλή για τις οποίες πιέζει ιδιαίτερα και η DG REGIO; Ο ΕΔΣΝΑ έχει προκηρύξει από το 2021 τις δυο μονάδες με τη μέθοδο ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημόσιου- Ιδιωτικού Τομέα) για τον Κεντρικό Τομέα και τον Πειραιά, ενώ εκκρεμούν και άλλες μονάδες στο Γραμματικό και αλλού, όπως επίσης και η πηγή χρηματοδότησης για έργα που αγγίζουν το 1 δις. ευρώ.
Οι δύο διαγωνισμοί ΣΔΙΤ δεν έχουν προχωρήσει, με τον διαγωνισμό για τον Πειραιά να βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση αφού έχει γίνει η χωροθέτηση (Σχιστό), ενώ λείπει ακόμη η επίσημη χωροθέτηση για τη μονάδα του Κεντρικού Τομέα.
Για τους διαγωνισμούς αυτούς: Ο ΕΔΣΝΑ υπέγραψε το 2021 σύμβαση για την εκπόνηση μελέτης για τη μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων Σχιστού ύψους 878.364 ευρώ. Επίσης, σύμβαση για τεχνικό σύμβουλο ύψους 185.000 ευρώ και σύμβαση για τη δημοπράτηση του έργου ύψους 180.500 ευρώ. Σύνολο 1.243.864 ευρώ.
Έχει επίσης υπογράψει, αντίστοιχες συμβάσεις για τη μονάδα στη Φυλή, συνολικού ύψους 1.627.232 ευρώ.
Μέσα εξάλλου στο 2025 έλαβε απόφαση παράτασης διάρκειας της υπ. αρ.: 4383/02.04.2021 Σύμβασης με τίτλο «Παροχή υπηρεσιών τεχνικού συμβούλου για τη σύμβαση «ΜΟΝΑΔΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΠΕΙΡΑΙΑ & ΝΗΣΩΝ ΜΕΣΩ ΣΔΙΤ» (εισηγητής ο Πρόεδρος επιτροπής παραλαβής κ. Αναστασόπουλος), καθώς επίσης παράτασης του συνολικού χρόνου περαίωσης της σύμβασης με αντικείμενο τις «Μελέτες Ωρίμανσης για την υλοποίηση Μονάδων Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ) Περιφέρειας Αττικής» κατά δώδεκα (12) μήνες (Λήψη απόφασης για έγκριση μελέτης και όρων διακήρυξης του ανοικτού διαγωνισμού «Συντήρηση και επισκευή ευέλικτων απορριμματοφόρων οχημάτων συλλογής βιοαποβλήτων» (εισηγητής Αν. Προϊστάμενος Δ/νσης Ανακύκλωσης κ. Ζαρμπούτης).
Προτεραιότητες
Συμπέρασμα όλων των παραπάνω: Το ΥΠΕΝ, αναλαμβάνοντας και επίσημα την ευθύνη για την προώθηση των μεγάλων διαγωνισμών για τις μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική, θα θέσει πιθανόν ως άμεσες προτεραιότητες:
- Την κατάθεση μέχρι τέλος Μαρτίου του ολιστικού σχεδίου για την διαχείριση των 1,6 τόνων απορριμμάτων στο Λεκανοπέδιο Αττικής
- Την εξασφάλιση χρηματοδότησής του, αφενός από τα 800 εκατ. ευρώ που διατίθενται στο νέο ΕΣΠΑ (2021–2027) και αφορούν ειδικά στη διαχείριση των στερεών αστικών αποβλήτων και την ανακύκλωση και αφετέρου από τους πόρους του Τομεακού Προγράμματος του ΥΠΕΝ για τη διαχείριση των απορριμμάτων
- Την επιτάχυνση του διαγωνισμού για το ΣΔΙΤ στο Σχιστό με στόχο να υπογραφεί σύμβαση μέσα στο 2025.
- Την άμεση χωροθέτηση της Μονάδας του Κεντρικού Τομέα της Αττικής. Το Κεντρικό Πάρκο, προοριζόταν να κατασκευαστεί αρχικά στη Φυλή πλην όμως όπως προέκυψε δεν υπάρχει ο παραμικρός διαθέσιμος χώρος.
- Την παράταση ζωής του ΧΥΤΑ στη Φυλή ο οποίος θα συνεχίσει να λειτουργεί μέχρι τουλάχιστον να ολοκληρωθούν τα εργοστάσια.
- Τον ακριβή προσδιορισμό των υπόλοιπων μονάδων που έχει ανάγκη η Αττική για να περιορίσει δραστικά την ταφή (κάτι που σήμερα δυστυχώς δεν γίνεται καθώς το 85% των απορριμμάτων που παράγονται στο Λεκανοπέδιο οδηγούνται στο ΧΥΤΑ Φυλής προς ταφή, χωρίς καμία επεξεργασία), καθώς επίσης για την ανάκτηση ανακυκλώσιμων και την κομποστοποίηση διαλεγμένου οργανικού κλάσματος.
- Αναφορικά με την προοπτική της ενεργειακής αξιοποίησης του τελικού υπολείμματος, περιλαμβάνεται μέσα στα σενάρια για την Αττική. Μάλιστα ο κ. Χαρδαλιάς έχει ταχθεί ανοικτά υπέρ της αεριοποίησης του τελικού υπολείμματος «υπό αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους».
Πιθανοί σύμμαχοι στο θέμα των χωροθετήσεων
Στους «συμμάχους» του ΥΠΕΝ και της Περιφέρειας Αττικής, σε ότι αφορά το θέμα των χωροθετήσεων των νέων μονάδων αποβλήτων της Αττικής, θεωρείται πιθανόν να είναι: Στην Ανατολική Αττική, ο Δήμος Λαυρεωτικής, ο οποίος με πρόσφατη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για αλλαγή της χρήσης γης στο ΒΙΟ.ΠΑ Κερατέας, επιτρέπει πλέον τη κατασκευή και λειτουργία εργοστασίου απορριμμάτων. Στην Δυτική Αττική, ο Δήμος Μάνδρας – Ειδυλλίας. Αμφότεροι μάλιστα οι Δήμαρχοι Λαυρεωτικής και Μάνδρας – Ειδυλλίας, Δημήτρης Λουκάς και Αρμόδιος Δρίκος αντίστοιχα, είναι μέλη του ΔΣ του ΕΣΔΝΑ.
Ποιοι θα αναλάβουν να υλοποιήσουν τις υποδομές; Οι μεγάλοι «παίκτες» που ήδη συμμετέχουν στους διαγωνισμούς για τις δύο μεγάλες μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων με ΣΔΙΤ (ΑΒΑΞ, THALIS, ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή με ΤΙΤΑΝ, Μυτιληναίος με Μεσόγειος, Αktor (πρώην Intrakat) με Watt) και όχι μόνον.
Δουλειά υπάρχει για ….όλους, αρκεί να προχωρήσουν επιτέλους οι μονάδες!
