Ο Κλάδος Αποβλήτων της ΡΑΑΕΥ καλείται ανάμεσα σε άλλα να εποπτεύει τους Φο.Δ.Σ.Α. και να παρεμβαίνει επιβάλλοντας τις απαιτούμενες κυρώσεις
Τον νέο και αποφασιστικό ρόλο της ΡΑΑΕΥ στα απόβλητα, αναλαμβάνει να συντονίσει εφεξής ο καθηγητής του ΕΜΠ Κωνσταντίνος Αραβώσης, με την ιδιότητα του Αντιπροέδρου της Αρχής για τον Κλάδο Αποβλήτων, την οποία ανακοίνωσε και επίσημα η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων. Ο κ. Αραβώσης, που διετέλεσε μέχρι πέρυσι Γενικός Γραμματέας Δασών του ΥΠΕΝ και προηγουμένως Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του ίδιου υπουργείου, διαθέτει σημαντική εμπειρία στον τομέα διαχείρισης αποβλήτων και συμμετέχει ενεργά σε ελληνικούς και ευρωπαϊκούς φορείς για θέματα κυκλικής οικονομίας.
Η ομάδα “κρούσης” για τα απόβλητα της ΡΑΑΕΥ
Εξίσου σημαντική είναι και η εμπειρία των λοιπών επιστημόνων που θα στελεχώσουν τον Κλάδο Αποβλήτων της Αρχής επίσης με πενταετή θητεία. Πρόκειται για τον Ειδικό Επιστήμονα, Διευθυντή Στρατηγικής και Διεθνών Σχέσεων της ΡΑΑΕΥ, Δρ. Γιώργο Λοΐζο, τον Ομότιμο Καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Διονύση Ασημακόπουλο, τον Καθηγητή του Τμήματος Βιομηχανικής Διοίκησης και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Πειραιά, Βασίλη Δεδούση, τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης της Σχολής Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά, Πρόδρομο Βλάμη και τον δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω, Ιωάννη Τζώρτζη.
Η ομάδα “κρούσης” για τα απόβλητα της ΡΑΑΕΥ είναι προφανώς ετοιμοπόλεμη και με εξαιρετική κατάρτιση.
Σε κάθε περίπτωση όμως, πρόκειται για μια «καυτή» αρμοδιότητα, αυτή που αναλαμβάνει ο Κλάδος Αποβλήτων της ΡΑΑΕΥ, καθώς το πρόβλημα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων λόγω του εξαιρετικά χαμηλού ποσοστού ανακύκλωσης έχει φτάσει στο απροχώρητο.
Η σημερινή κατάσταση: Η ανακύκλωση φτάνει μόλις στο 18%
Όπως και ο ίδιος ο κ. Αραβώσης ανέφερε τον Ιούλιο, με την ευκαιρία της ακρόασης για την υποψηφιότητά του στη Βουλή, το ποσοστό ανακύκλωσης των στερεών αστικών αποβλήτων φτάνει σήμερα μόλις στο 18%. Στόχος για το 2030 με βάση τον Εθνικό Σχεδιασμό για τα Απόβλητα είναι να ανέλθει αυτή στο 55%, προκειμένου να περιοριστεί η εκτροπή των αποβλήτων στους ΧΥΤΥ. Θα πρέπει λοιπόν να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην παρακολούθηση και ενίσχυση των επιμέρους ρευμάτων αποβλήτων με προτεραιότητα στον καφέ κάδο (οργανικά απόβλητα) που αντιπροσωπεύει το 45% των αποβλήτων.
Η ΡΑΑΕΥ καλείται λοιπόν ανάμεσα σε άλλα να καταγράψει την υφιστάμενη κατάσταση, να θέσει ποσοτικά στοιχεία, να παρακολουθεί ηλεκτρονικά και συνολικά, τις διαδικασίες που πραγματοποιούν οι Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Φο.Δ.Σ.Α.) και επιπλέον να παρεμβαίνει επιβάλλοντας τις απαιτούμενες προδιαγραφές και κυρώσεις, όπου αυτό είναι αναγκαίο. Πρόκειται για ένα έργο εκ μέρους της Αρχής, που όπως είπε ο κ. Αραβώσης θα συμβάλλει στην καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων.
Η σε “Real-time” παρακολούθηση των ΦοΔΣΑ
Η συγκεκριμένη αρμοδιότητα είναι σύνθετη για πολλούς λόγους: Θα πρέπει να δημιουργηθεί πρώτα το κατάλληλο ψηφιακό σύστημα που θα επιτρέπει την πλήρη παρακολούθηση των δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, προκειμένου να διευκολυνθεί η ολοκληρωμένη παρακολούθηση της διαχείρισης των αποβλήτων από τους Φο.Δ.Σ.Α. Ουσιαστικά το όλο σύστημα παρακολούθησης θα εξελιχθεί σε ένα απολύτως ενημερωμένο Ηλεκτρονικό Μητρώο των Αποβλήτων Φο.Δ.Σ.Α.
Το πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση έχει ήδη γίνει, καθώς η ΡΑΑΕΥ έχει ήδη λάβει απόφαση για την πραγματοποίηση σχετικής δαπάνης ύψους 30 χιλιάδων ευρώ προ ΦΠΑ. Επιπλέον, η ΡΑΑΕΥ στοχεύει, όπως επιβεβαίωσε και ο νέος Αντιπρόεδρός της, να προσδιορίσει συγκεκριμένους δείκτες προκειμένου να ελέγχει αν οι Φο.Δ.Σ.Α. συμμορφώνονται με τις νομοθετικές απαιτήσεις. Στις αρμοδιότητές της περιλαμβάνεται και ο επιτόπιος έλεγχος των εγκαταστάσεων των ΦοΔΣΑ.
Στο σημείο όμως αυτό σημειώνεται ότι, στον χώρο των αποβλήτων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τρέχουν αυτήν την περίοδο νέες εξελίξεις που επηρεάζουν άμεσα τη λειτουργία των ΦοΔΣΑ. Ειδικότερα, ενόψει του νομοσχεδίου για τον εκσυγχρονισμό της διαχείρισης αποβλήτων που ετοιμάζει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, οι ΦοΔΣΑ που είναι σήμερα 19 στο σύνολο οδηγούνται σε αναγκαστικές συγχωνεύσεις με την αιτιολογία ότι κάποιοι από αυτούς υπολειτουργούν λόγω έλλειψης μέσων και προσωπικού.
Η υποστελέχωση των ΦοΔΣΑ και η αντίδραση των Δήμων στο νομοσχέδιο ΥΠΕΝ
Πλην όμως, τόσο το Πανελλαδικό Δίκτυο των ΦοΔΣΑ, όσο και η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ), έχουν εκφράσει την κάθετη αντίθεσή τους στο νέο νομοσχέδιο. Σε προσυνεδριακή εκδήλωση της ΚΕΔΕ προχθες στα Ιωάννινα, ο κ. Κωνσταντίνος Ζέρβας, Πρόεδρος Επιτροπής Διαχείρισης Υδάτων & Κυκλικής Οικονομίας της ΚΕΔΕ, τόνισε ότι στο νομοσχέδιο δεν προβλέπεται πουθενά η δυνατότητα πρόσληψης προσωπικού και αντιμετώπισης της υποστελέχωσης στους ΦοΔΣΑ, ενώ γίνεται και αναφορά στην οικονομία κλίμακας που θα επιτευχθεί, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια μελέτη που να την τεκμηριώνει.
Επιπλέον, όπως τόνισε, σύμφωνα με το άρθρο 10 του νομοσχεδίου, το ΥΠΕΝ θα έχει την δυνατότητα να αναλαμβάνει δράση για την χωριστή συλλογή, με δαπάνη που θα χρηματοδοτείται από το Τέλος Ταφής.
Πλην όμως δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την αναδιανομή του Τέλους Ταφής που σήμερα ανέρχεται στα 235 εκατομμύρια και το 2027 υπολογίζεται να ξεπερνά τα 500 εκ ευρώ. Για να καταλήξει ότι “σύσσωμη η Αυτοδιοίκηση εκτιμά ότι επιχειρείται αντισυνταγματική υφαρπαγή αρμοδιοτήτων αποκομιδής των σκουπιδιών από τους δήμους, προκειμένου να δοθεί η διαχείριση αυτών σε ιδιώτες”.
Σημειώνεται ότι στις 8 Οκτωβρίου θα εκδικαστεί προσφυγή της ΚΕΔΕ και 164 δήμων στο Συμβούλιο της Επικρατείας με αίτημα ακύρωσης της επιβολής του τέλους ταφής απορριμμάτων στους δήμους, καθώς το Δημόσιο και ο ΕΟΑΝ (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης) δεν κατέθεσαν σχετικό φάκελο απόψεων.
Μανώλης Γραφάκος: Οι πόροι του τέλους ταφής θα επιστρέψουν πλήρως στους Δήμους
Από τη δική του πάντως πλευρά, ο Γενικός Γραμματέας Διαχείρισης Αποβλήτων κ. Μανώλης Γραφάκος, προερχόμενος και ο ίδιος απο την Αυτοδιοίκηση απαντώντας στα πυρά που δέχεται το νομοσχέδιο από πρώην συναδέλφους του, ξεκαθάρισε πρόσφατα ότι “Οι πόροι του τέλους ταφής θα γυρίσουν πίσω στο σύνολό τους στην αυτοδιοίκηση και στην ανακύκλωση, μοχλευμένα, αφού ο καθένας προσδιορίσει τις δικές του ανάγκες με στόχο τα χρήματα αυτά να πιάσουν τόπο”. Αναφερόμενος δε στην κατάσταση που επικρατεί στον τομέα της ανακύκλωσης στη χώρας μας, τόνισε με νόημα ότι:
«Η ανακύκλωση είναι στάσιμη με ευθύνες όλων μας, δεν πάει άλλο και το νέο νομοσχέδιο στοχεύει στη αντιστροφή αυτής της εξέλιξης”
ΣΣ: Οι σχετικές δηλώσεις του κυρίου Γραφάκου έγιναν σε Διοικητικό Συμβούλιο της ΚΕΔΕ και στο πολύ πρόσφατο συνέδριο της ΕΕΔΣΑ – Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων.
Βασικός στόχος του νομοσχεδίου είναι η σύγκλιση των συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων, η ενίσχυση του ΕΟΑΝ με τριπλάσιο προϋπολογισμό από τον σημερινό για την εκπόνηση ολοκληρωμένου επιχειρηματικού σχεδίου, η ρεαλιστική εφαρμογή της εγγυοδοσίας, η μείωση του αριθμού των ΦοΔΣΑ και σειρά άλλων αλλαγών που αφορούν άμεσα αλλά και έμμεσα και την τοπική αυτοδιοίκηση.
Σημειώνεται ότι και για το πρόβλημα της εγγυοδοσίας, οι Δήμοι έχουν τις απόψεις τους και θεωρούν ότι η ανακύκλωση δεν περπατάει καταρχήν για οικονομικούς λόγους, αφού από τους υπόχρεους σύμφωνα με την διευρυμένη ευθύνη παραγωγού, το 45% δεν πληρώνει σε κανένα σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης.
Στο πρόαδατο συνέδριο μάλιστα της ΕΕΔΣΑ, ο Α΄αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ, Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, κ. Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, καυστικός αλλά και τεκμηριωμένος, υποστήριξε ότι οι δήμοι της Ελλάδας είναι οι μόνοι δήμοι της Ευρώπης που χρηματοδοτούν την ανακύκλωση.
H εισφορά παραγωγού σε Ελλάδα και Ευρώπη
Κατέθεσε επιπλέον τα εξής στοιχεία: Στην Ελλάδα η εισφορά του παραγωγού ανέρχεται σε 81,1 ο τόνος και 0,0004 ευρώ ανά τεμάχιο. Στην Γαλλία οι παραγωγοί πληρώνουν από 330 ευρώ τον τόνο μέχρι και 553 ευρώ ανάλογα το υλικό. Στην Αυστρία πληρώνουν 750 ευρώ τον τόνο. Επομένως, η ίδια επιχείρηση που στην Ελλάδα πληρώνει 81 ευρώ/τόνο, στη Γερμανία πληρώνει 520 ευρώ, για να γίνει η ανακύκλωση για το ίδιο υλικό.
Αλλά και σε ότι αφορά την εξέλιξη των ΦοΔΣΑ, οι εκπρόσωποί τους επιμένουν ότι το επικείμενο νομοσχέδιο, “μετά από μια μακρόχρονη προσπάθεια των δήμων να να φτιάξουν τις αναγκαίες μονάδες για το πρόβλημα της διαχείρισης αποβλήτων, αφήνει σήμερα στον αέρα διαδικασίες που έχουν ήδη δρομολογηθεί, ενώ η συνένωση δεν δημιουργεί πάντα οικονομία κλίμακος”. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρουν την Κρήτη, στην οποία το κόστος διαχείρισης έχει ήδη φτάσει στα 110 ευρώ τον τόνο απο τα 25 ευρώ μέχρι πρότινος.
Ένας σύνθετος όγκος αρμοδιοτήτων
Μέσα λοιπόν σε αυτήν την ρευστή, αν όχι και έκρυθμη κατάσταση, “πιάνει δουλειά” στα απόβλητα και η ΡΑΑΕΥ. Σύμφωνα με το άρθρο 11 του ν.5037/23, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική και οικονομικά συμφέρουσα διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων από τους Φο.Δ.Σ.Α , η ΡΑΑΕΥ είναι υπόχρεη για τα εξής:
Να ελέγχει την εφαρμογή της μεθόδου κοστολόγησης και του κανονισμού τιμολόγησης, την τήρηση της υποχρέωσης των Φο.Δ.Σ.Α, ως προς την καταβολή του τέλους ταφής, την ενσωμάτωση του κόστους αποκατάστασης μεταφροντίδας στο συνολικό κόστος των υπηρεσιών αποβλήτων, την επίτευξη των κριτηρίων ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών και την οικονομική τους αποδοτικότητα, την συγκριτική αξιολόγηση του κόστους αντίστοιχων υπηρεσιών διαχείρισης αποβλήτων που παρέχουν οι Ο.Τ.Α. α’ βαθμού , την υλοποίηση εισήγησης στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τον τρόπο κοστολόγησης και τιμολόγησης της διαχείρισης αποβλήτων, την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης την ανάρτηση όλων των στοιχείων σε ειδικό ιστότοπο με σκοπό την καταχώρηση του κόστους διαχείρισης αποβλήτων των Ο.Τ.Α. α’ βαθμού, ανά τόνο και ανά υπηρεσία διαχείρισης αποβλήτων, αναλύοντας το κόστος,.
Επιπλέον με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση η Αρχή, δύναται να ζητεί από τους Φο.Δ.Σ.Α να τροποποιούν τα τιμολόγιά τους αν κρίνει ότι δεν διασφαλίζεται η ορθή και αμερόληπτη εφαρμογή των κανόνων τιμολόγησης, να παρέχει κατευθύνσεις και οδηγίες σε θέματα αξιοποίησης της παραγόμενης ενέργειας από απόβλητα.
Καλή αρχή λοιπόν στις νέες αρμοδιότητες της ΡΑΑΕΥ, σε έναν χώρο που παρουσιάζει σημαντική υστέρηση, εντάσεις αλλά και μεγάλες ιδιαιτερότητες αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο θα γίνονται αποδεκτές οι όποιες θεσμικές ρυθμίσεις.
Υπενθυμίζεται ότι, αδιαπραγμάτευτη θέση της ΚΕΔΕ είναι ότι η διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη και ότι οι Δήμοι όλα αυτά τα χρόνια κατείχαν πάντα έναν πρωταγωνιστικό και ουσιαστικό ρόλο στη διαχείρισή τους. Προφανώς η Αυτοδιοίκηση θα συνεργαστεί με την ΡΑΑΑΕΥ και με τις Κεντρικές Υπηρεσίες, όπου απαιτείται θα συνεχίσει όμως όπως δηλώνουν οι εκπρόσωπό της να προβάλει αντίσταση σε διατάξεις που δεν θεωρεί δίκαιες για τον αυτοδιοικητικό θεσμό.
