Ο οδικός χάρτης της ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων όπως καταγράφηκε στο πρόσφατο φόρουμ της Α Energy

Οι ειδήσεις που προέκυψαν από το 2ο Φόρουμ “Ενεργειακή Αξιοποίηση Αποβλήτων, Βιομάζα, Βιομεθάνιο” παραπέμπουν σε «επιθετική» στρατηγική ενεργειακή αξιοποίηση των αποβλήτων, με στόχο τελικές λύσεις χωρίς ενδιάμεσα στάδια (leap frog). Με την ευκαιρία του συντονισμού της πρώτης ενότητας, που αφορούσε αποκλειστικά την ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων, καταγράφουμε συνοπτικά τις σημαντικότερες όπως προέκυψαν από τις αξιόλογες παρουσιάσεις, τοποθετήσεις, αλλά και από την παρουσίαση των βασικών μέχρι στιγμής συμπερασμάτων της μελέτης για την ενεργειακή αξιοποίηση του ΥΠΕΝ.

Τα σχετικά συμπεράσματα αφορούν μόνον την Α΄ Ενότητα «Η Ενεργειακή Αξιοποίηση ως Κρίκος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων».

Σημειώνεται ότι η εκδήλωση διοργανώθηκε στην Αθήνα από την Α Energy με τη συνεργασία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, τον επιστημονικό συντονισμό της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), τη συμμετοχή πέντε περιβαλλοντικών-επιχειρηματικών φορέων και των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων και επενδυτών.

Στους διακεκριμένους συμμετέχοντες που έλαβαν μέρος στην πρώτη θεματική ενότητα, συμπεριλαμβάνονται οι: κ. Μανώλης Γραφάκος, Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του ΥΠΕΝ, κ. Μιχάλης Γεράνης, Πρόεδρος του Περιφερειακού Συνδέσμου Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας (Φο.Δ.Σ.Α. ΚΜ), κ. Χρήστος Τσομπανίδης, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της ENVIROPLAN Α.Ε., κ. Κωνσταντίνος Ψωμόπουλος, Τομεάρχης Κυκλικής Οικονομίας – Μέλος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ) και καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ), ο κ. Παναγιώτης Γκουβούσης, Υπεύθυνος Λειτουργιών Έργων Επεξεργασίας Αποβλήτων της ΗΛΕΚΤΩΡ A.E., κ. Ιωάννης Φραντζής, Σύμβουλος Περιβαλλοντικών Έργων, κ. Αλέξανδρος Υφαντής, Διευθυντής Ανάπτυξης Εναλλακτικών Καυσίμων & Πρώτων Υλών Τομέας Ελλάδος, ΤΙΤΑΝ ΑΕ, κα. Μαρία Θεολόγη, Διευθύντρια Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης, ΗΡΑΚΛΗΣ ΑΕ., κ. Βασίλης Βυζηργιαννάκης, Μέλος ΔΣ ΕΕΔΣΑ (Ελληνική Εταιρεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων), Τομεάρχης για θέματα Βιομηχανικής Συμβίωσης, κ. Μανώλης Χατζάκης, Περιβαλλοντολόγος, Επικεφαλής Παραρτήματος Κρήτης της THALIS SA.

Τα εισαγωγικά σχόλια της παραπάνω θεματικής έγιναν από τον κ. Γιώργο Ηλιόπουλο, Πρόεδρο ΕΕΔΣΑ και ο συντονισμός από την υπογράφουσα Άντα Σεϊμανίδη, Δημοσιογράφο και Επιστημονική Συντονίστρια της Α Energy και του ΣΔΙT FORUM.

Η Ενεργειακή Αξιοποίηση ως Κρίκος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων: «Ειδήσεις» και συμπεράσματα

Ειδικότερα, οι ειδήσεις» της Α΄ Ενότητας με θέμα «Η Ενεργειακή Αξιοποίηση ως Κρίκος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων» έχουν συνοπτικά ως εξής:

• Μόνον η Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ), όσο εκτεταμένη και επιτυχής και να είναι δεν επαρκεί για την επίτευξη του στόχου του 10% κατά μέγιστο διάθεση των ΑΣΑ σε ΧΥΤΑ έως το 2030, χωρίς ενεργειακή αξιοποίηση.
• Η στρατηγική διαχείρισης των απορριμμάτων ακολουθεί «επιθετική» λογική, καθώς πορευόμαστε σε τελικές λύσεις (με τη μετατροπή σε ΜΑΑ και την επακόλουθη ενεργειακή αξιοποίηση) χωρίς ενδιάμεσα στάδια (leap frog).
• Οδικός Χάρτης για την ενεργειακή αξιοποίηση είναι η μελέτη δυο-τριών σταδίων που έχει ανατεθεί από το ΥΠΕΝ (σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 63, παρ. 1 του Ν. 4819/2021) στην ENVIROPLAN-ΕΠΤΑ.

Η 1η φάση της μελέτης κινήθηκε σε 3 άξονες:

1. Πρώτον, καθορισμός πλαισίου (demand analysis), με την εξέταση του σεναρίου αναβάθμισης των υπαρχόντων Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) σε Μονάδες Ανάκτησης και Ανακύκλωσης (ΜΑΑ) (Recycling and Recovery Facilities – RRFs) και βελτιστοποίηση λειτουργίας τους για την ενίσχυση της παραγωγής δευτερογενών καυσίμων (Solid Recovered Fuel – SRF και Refuse-Derived Fuel – RDF).
2. Δεύτερον, ανάλυση αγοράς διάθεσης δευτερογενούς καυσίμου (market analysis) από την ενεργοβόρο βιομηχανία (με δέσμευση έως 3-4 έτη) και μελλοντικές μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης (έως 25 έτη).
3. Τρίτον, ανάλυση επιλογών (option analysis) για τον προσδιορισμό του αριθμού, της δυναμικότητας και της ενδεικτικής χωροθέτησης των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης.

Οι ποσότητες δευτερογενών καυσίμων

• Σύμφωνα με την μελέτη, οι εκτιμώμενες ποσότητες δευτερογενών καυσίμων (RDF, SRG) που θα παράγονται στην Ελλάδα από τις μονάδες ΜΑΑ, τα ΚΔΑΥ, κλπ. ανέρχονται σε περ. 1,2-1,3εκατ. τόνοι RDF/έτος.
• Από τις ποσότητες αυτές, ένα μέρος (περ. 110.000 τόνοι/έτος, κλάσης 3 και κάτω, δηλ. υψηλής ΚΘΔ) μπορούν να αξιοποιηθούν στην ενεργοβόρο τσιμεντοβιομηχανία – που ήδη εφαρμόζει εκτενώς την καύση RDF και έχει ιδιαίτερα φιλόδοξους στόχους για την τρέχουσα δεκαετία, όπως φάνηκε στις σχετικές παρουσιάσεις.
• Περίπου 1,1 εκατ. τόνοι/έτος (κλάσης 3 και άνω, δηλ. χαμηλής ΚΘΔ) μπορούν να αξιοποιηθούν σε ένα δίκτυο 6 μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης (ΕνΑξ ή W2E).
• Ο σχεδιασμός ανάπτυξης των 6 μονάδων γίνεται ήδη κεντρικά από το ΥΠΕΝ, και θα είναι έτοιμες προς λειτουργία το 2028-2030 με συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών.
• Η πιο αξιόπιστη τεχνική λύση για τις μονάδες είναι εκείνη της κινούμενης εσχάρας (moving grate).
• Η διαδικασία που θα ακολουθηθεί για την διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης και την χωροθέτηση των μονάδων είναι η ανταγωνιστική διαδικασία.

Σε ότι αφορά τη χωροθετική δυνατότητα αλλού θα υποδειχθούν από την Πολιτεία ευρύτερες περιοχές και αλλού οικόπεδα από τους Προσφέροντες Οικονομικούς Φορείς.

Χωροθέτηση κοντά σε Βιομηχανικές Περιοχές. Τι πρότειναν ΔΕΗ-ΜΕΤLEN

• Άλλοι σημαντικοί παράγοντες για την χωροθέτηση είναι η εφαρμογή της αρχής της εγγύτητας και του χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος (που δεν ευνοούν εκτεταμένες μεταφορές).
• Σε κάθε περίπτωση, οι μονάδες αυτές πρέπει (ορθολογικά) να χωροθετούνται σε ΒΙΠΕ (ή σε άλλα Επιχειρηματικά Πάρκα ή Πάρκα Εξυγίανσης και να εφαρμόζονται κατά το δυνατόν οι αρχές βιομηχανικής συμβίωσης.
• Στο πλαίσιο αρχικής διαβούλευσης με την αγορά, παρελήφθησαν ήδη δύο συγκεκριμένες προτάσεις για τη χωροθέτηση των μονάδων W2E. Η πρώτη προέρχεται από την ΔΕΗ (για την περιοχή της Κοζάνης) και η δεύτερη προέρχεται από την Μυτιληναίος-METLEN (για την περιοχή τα Άσπρα Σπίτα), όπου θα αξιοποιηθεί και για συμπαραγωγή.
• Η ένταξη των μονάδων W2E στην αλυσίδα διαχείρισης των απορριμμάτων αποτελεί διεθνώς «κλειδί στην Κυκλικότητα» μέσω της αξιοποίησης της απορριπτόμενης θερμικής ενέργειας (ιδιαίτερα του ατμού υψηλής ενθαλπίας) σε παρακείμενες βιομηχανικές εφαρμογές για συμπαραγωγή.
• O σημαντικός ρόλος του ιδιωτικού τομέα, τόσο για την ανάπτυξη των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης, όσο και συνολικότερα στον τομέα των βιοαποβλήτων, όπου, όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά «η Αυτοδιοίκηση δεν διαθέτει συχνά τη διαχειριστική, τεχνική και οικονομική επάρκεια προκειμένου να πραγματοποιήσει τα απαιτούμενα έργα.
• Η Κυβέρνηση πιστεύει στην Ιδιωτική Πρωτοβουλία και προτρέπει τους αρμόδιους φορείς (ΦοΔΣΑ ) να αναθέτουν έργα σε ιδιώτες μέσω ΣΔΙΤ.
• Το ΥΠΕΝ ετοιμάζει εγκύκλιο για την ξεχωριστή τιμολόγηση βιοαποβλήτων στο πλαίσιο διαχείρισης των οποίων (Καφέ κάδος) μελετάται και η αναερόβια χώνευση, αν και το το compost (digestate) δεν θα απορροφηθεί πλήρως από την αγορά.
• Στο τραπέζι και υποστηριζόμενη από τον ΦοΔΣΑ της Κεντρικής Μακεδονίας και τους 38 Δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας, παραμένει η «ΕΓΝΑΤΙΑ των απορριμμάτων» για τη συν-διαχείριση του υπολειμματικού κλάσματος 5 περιφερειών. Δείχνει τον σωστό δρόμο για την τελική διάθεση των υπολειμμάτων επεξεργασίας των ΑΣΑ (από τις μονάδες ΜΑΑ) και των εμποροβιομηχανικών αποβλήτων (από τα ΚΔΑΥ).
• Αναφορικά με τη χρηματοδότηση: Στα έργα ΕΣΠΑ 2021-2027, έχει προκύψει χρηματοδοτικό κενό. Προκειμένου να επιτευχθεί η πλήρης και σαφής χρηματοδότηση των προβλεπόμενων δράσεων, προχωρούν «δύσκολες» συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή. Επιτροπή. Σε κάθε περίπτωση, αυτή πρέπει να αντιμετωπίσει οπωσδήποτε το θέμα μετατροπής των ΜΕΑ σε ΜΑΑ.

Σχόλια και Ερωτήματα προς απάντηση: Τι θα γίνει με το gate-fee;

Last but not least και κάποια προσωπικά σχόλια της γράφουσας: Δεν έγινε σαφές, ούτε από τις παρουσιάσεις ούτε από τη σχετική συζήτηση, αν τελικά θα αυξηθεί το gate fee στις Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης και πόσο. Κάποιοι ομιλητές προδιάγραψαν αύξηση του κόστους, κάποιοι όχι.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης του ΥΠΕΝ, λόγω του υψηλού CAPEX των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης και της δυσκολίας ανεύρεσης κοινοτικής χρηματοδότησης (δεν ευνοείται η καύση αφού δεν εντάσσεται στο σχετικό taxonomy της Ε.Επιτροπής), τα έσοδά τους μονάδων πρέπει να προέρχονται από ένα συνδυασμό υψηλών σχετικά gate fees (από τη διάθεση του SRF/RDF των ΜΑΑ) και πωλήσεων ηλεκτρικής ενέργειας.

Είναι όμως γνωστό από τη διεθνή εμπειρία, ότι η επιλογή ΣΔΙΤ και λύσεων τύπου PPP οδηγούν σε σημαντική αύξηση των τιμών, προκειμένου να ανακτήσει γρήγορα και με ασφάλεια πίσω τα χρήματα που επένδυσε και να αποπληρώσει τα δάνεια ο Επενδυτής-Παραχωρησιούχος. Επομένως, τι μέλλει γενέσθαι;

Με ποιες τιμές θα πωλούν στο δίκτυο οι μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης;

Στα προαναφερθέντα σχόλια από πλευράς μας να συμπληρώσουμε και κάποια θέματα που επίσης πρέπει να επιλυθούν σε ρυθμιστικό-κανονιστικό επίπεδο, ενόψει των Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης.

Σε αυτά περιλαμβάνονται κατ’ ελάχιστο: Η απόλυτη προτεραιότητα των μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης και πρόσβαση στο Δίκτυο, χωρίς καμία περικοπή, καθώς πρώτιστα αποτελούν έργα διαχείρισης αποβλήτων (υποχρέωση) και δευτερευόντως έργα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ (δυνατότητα). Επιπρόσθετα, τα έργα αυτά δεν είναι δυνατόν να υπόκεινται σε διακοπές λειτουργίας για τεχνικούς λόγους.

Επομένως, αφού δεν δύνανται να διακόπτουν τεχνικά τη λειτουργία τους θα υποχρεώνονται να παραμένουν συνδεδεμένα στο Δίκτυο άρα να πωλούν με αρνητική τιμή. Συμπερασματικά, δεν είναι λογικό ότι τυχόν απώλεια εσόδων (από τις μη-πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας) θα μετακυλήσει στο gate fee, άρα στον ΦοΔΣΑ και στους δημότες;

Συγκράτηση του κόστους στο πλαίσιο της βιομηχανικής συμβίωσης

Στον αντίποδα πάντως, στο φόρουμ επισημάνθηκε και η ανάγκη να μην αυξηθεί το κόστος! Μάλιστα, καταγράφηκαν προτάσεις συγκράτησης του κόστους στο πλαίσιο κυρίως της βιομηχανικής συμβίωσης, οι οποίες όμως θα διασφαλίζουν ταυτόχρονα και τη βιωσιμότητα των μονάδων.

Επισημάνθηκε επίσης, ότι θα πρέπει να δημιουργούνται συνθήκες συνεχούς και αδιάλειπτης λειτουργίας των γραμμών αυτών (π.χ. λειτουργία σε δύο παράλληλες, γραμμές, μικρότερης δυναμικότητας) να αναπτυχθούν δίκτυα τηλεψύξης (παροχές στην τοπική κοινωνία) και να αναζητηθούν και πηγές πρόσθετων εσόδων (π.χ. ανάκτηση μετάλλων από την τέφρα πυθμένα).

Δεδομένου ότι ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα, τόσο για την ανάπτυξη των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης, όσο και συνολικότερα στον τομέα των βιοαποβλήτων, διαγράφεται καθοριστικός, τα παραπάνω αποτελούν μια πρώτη πηγή και κατάθεση σκέψεων ως μια πρώτη μικρή συνεισφορά στην επιτυχία του εγχειρήματος της ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων.