Απάντηση στο περιβαλλοντικό πρόβλημα των αφαλατώσεων μπορεί να δώσουν οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
Η αντιμετώπιση της λειψυδρίας φέρνει επενδύσεις της τάξης των 6 δισ. ευρώ που θα πρέπει να γίνουν απο τους διαχειριστές των υδάτινων πόρων της χώρας, εξοικονόμηση νερού, αλλά και … αυξήσεις στα τιμολόγια του νερού.
Επιπλέον, θα πρέπει στο προσεχές διάστημα να ωριμάσουν και οι πιο ενδεδειγμένες περιβαλλοντικά λύσεις για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, καθώς προτεινόμενες λύσεις που δεν εξαρτώνται απο τις βροχοπτώσεις, όπως η αφαλάτωση, επιβαρύνονται περιβαλλοντικά, διχάζοντας τις επιστημονικές απόψεις επί της εφαρμογής τους. Από ότι φαίνεται πάντως, απάντηση στο περιβαλλοντικό αυτό πρόβλημα μπορεί να δώσουν οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Αναφορικά με την Αττική, προτεραιότητα θα δοθεί μεσοπρόθεσμα στην ενίσχυση του ταμιευτήρα Ευήνου από ποταμούς που τροφοδοτούν τη λίμνη των Κρεμαστών (έως περίπου 200 εκατ. κ.μ. ανάλογα με τις ανάγκες). Αναφορικά με τους διαχειριστές των υδάτινων πόρων θα υπάρξει σημαντική μείωση του αριθμού τους.
Τα παραπάνω είναι τα συνοπτικά συμπεράσματα αναφορικά με το σχέδιο και τις τρέχουσες επιλογές του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και της ΕΥΔΑΠ για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, όπως αποτυπώθηκαν στην πρόσφατη κοινή συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θόδωρος Σκυλακάκης μαζί με τη διοίκηση της ΕΥΔΑΠ.
Οι αλλαγές που έρχονται στο νερό: Η τιμολόγηση
Ειδικότερα: Αναμένονται αλλαγές στην τιμολόγηση νερού ως μόνο μία από τις έξι παρεμβάσεις που αναμένεται να ακολουθήσει το ΥΠΕΝ με σκοπό την αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Πρόκειται να εκδοθεί Κοινή Υπουργική Απόφαση που θα προβλέπει την αλλαγή της τιμολόγησης – κοστολόγησης των υπηρεσιών. Βέβαια, σύμφωνα με την ενημέρωση που έγινε, τα τιμολόγια κατά γενικό κανόνα δεν μπορούν να αυξηθούν περισσότερο από τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, ενώ δίνεται η δυνατότητα να καθοριστούν από τον ίδιο πάροχο διαφορετικές τιμές ανά περιοχή.
Στο πλαίσιο της ίδιας Υπουργικής Απόφασης θα παρέχεται, επίσης, η δυνατότητα για κλιμακωτή χρέωση ανάλογα με τα επίπεδα κατανάλωσης, με υποχρέωση η πρώτη κλίμακα κατανάλωσης να είναι οικονομικά προσιτή και η δημιουργία ειδικού τιμολογίου για συγκεκριμένους χρήστες όπως οι δημόσιες κοινωνικές υποδομές, τα ευάλωτα νοικοκυριά και οι πολύτεκνες ή τρίτεκνες οικογένειες. Επιπλέον θα υπάρχει υποχρέωση καταμέτρησης της κατανάλωσης 3 φορές ετησίως. Ο υπουργός ΠΕΝ διευκρίνισε επίσης ότι τιμολόγια καθορίζονται από τον πάροχο και ελέγχονται από την ΡΑΑΕΥ.
Οι επενδύσεις – Η μείωση του αριθμού παρόχων – Οι αντιδράσεις
Σε επίπεδο επενδύσεων, οι προτεινόμενες για τους 290 παρόχους νερού της χώρας αγγίζουν τα 5,9 δις ευρω, σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, χωρίς σε αυτές να υπολογίζονται οι ανάγκες της ΕΥΔΑΠ. Πρόκειται για 2.127 εργά, απο τα οποία τα 1.446 αφορά έργα αναβάθμισης που αγγίζουν τα 3,9 δισ. ευρώ με τις μεγαλύτερες ανάγκες να εντοπίζονται στην Ανατολική και Κεντρική Μακεδονια, την Ηπειρο και τη Θεσσαλία.
Το ΥΠΕΝ, προκειμένου να ενισχυθεί η αποτελεσματική διαχείριση τόσο των υδάτων όσο και των δικτύων, ετοιμάζει ένα νομοσχέδιο που θα περιορίσει στο ένα τέταρτο τους 290 παρόχους νερού που λειτουργούν αποσπασματικά σε όλη τη χώρα, συχνά με ελάχιστους πόρους. Λόγω μικρού μεγέθους, οι πάροχοι δεν έχουν πρόσβαση σε δανεισμό ώστε να αναβαθμίσουν τις εγκαταστάσεις τους ενώ πολλοί έχουν αδυναμίες στα λειτουργικά τους συστήματα. Εκτιμάται ότι το νομοσχέδιο για τη δημιουργία ισχυρότερων παρόχων θα έχει ψηφιστεί μέχρι το τέλος του φθινοπώρου, δημιουργώντας πάντως εκ νέου αντιδράσεις εκ μέρους της Ένωσης Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΕΔΕΥΑ).
Ήδη γι΄αυτό το θέμα συνεδριάζουν αύριο, Τετάρτη, τα μέλη του Δ.Σ. της Ε.Δ.Ε.Υ.Α. στην Αθήνα, στα γραφεία της ΚΕΔΕ και από ότι ακούγεται οι αντιδράσεις στο νομοσχέδιο θα είναι σφοδρές. Κι αυτό, γιατί η Ε.Δ.Ε.Υ.Α. θεωρεί ότι οι ΔΕΥΑ ασκούν δραστηριότητα κοινής ωφελείας και δεν πρέπει να αφαιρεθεί το απολύτως ζωτικής σημασίας δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στο δημόσιο, υψηλής ποιότητας και χαμηλής τιμής αγαθό του νερού. Επιπλέον, θεωρεί ότι δεν εξετάστηκε καν η πρόταση της ΚΕΔΕ για το συγκεκριμένο θέμα.
Το μεταρρυθμιστικό σχέδιο του υπουργείου, επίσης, προβλέπει διευρυμένο ρόλο για την ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ. Επεκτείνεται η ΕΥΔΑΠ σε Αττική, Κορινθία, Βοιωτία και Φωκίδα, ενώ η ΕΥΑΘ θα καλύπτει τουλάχιστον τη λοιπή Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική.
Τα μέτρα για την Αττική – Τι θα κάνει η ΕΥΔΑΠ
Από τη δική της πλευρά και στο πλαίσιο αναζήτησης νέας πηγής νερού η ΕΥΔΑΠ, προσανατολίζεται στην τεχνητή λίμνη Κρεμαστών που είναι ένα σύνθετο έργο ύδρευσης και αντλησιοταμίευσης. Ειδικότερα, η ανομβρία στην περιοχή της Αττικής ωθεί την ΕΥΔΑΠ στην αναζήτηση νέων λύσεων προς τη Στερεά Ελλάδα, όπου εντόπισε νέα πηγή νερού, από την οποία μπορούν να υδροδοτηθούν οι 4 εκατ. κάτοικοι του λεκανοπεδίου.
O διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χαράλαμπος Σαχίνης, επεσήμανε ότι αν δεν κάνουμε κάτι, είναι πιθανό να μην έχουμε νερό μακροπρόθεσμα. Όπως τόνισε, τον Οκτώβριο του 2022 τα αποθέματα ήταν πάνω από μέσο όρο της τελευταίας 15ετίας, ωστόσο οι τελευταίοι άνυδροι χειμώνες οδήγησαν σε μείωση των αποθεμάτων. Για να προσθέσει, ότι πρέπει να δοθεί μακροπρόθεσμη λύση για τα επόμενα 50 χρόνια. Αναφερόμενος στην υδροδότηση στην Αθήνα, σημείωσε ότι μέχρι πριν δύο μήνες το νερό ερχόταν από τη λίμνη του Εύηνου που τροφοδοτεί μαζί με ποταμούς τη λίμνη του Μόρνου. Τώρα, σύμφωνα με τα μοντέλα της ΕΥΔΑΠ σε συνεργασία με ΕΜΠ, προβλέπεται η προσθήκη εφεδρικών ταμιευτήρων.
Πώς θα ενισχυθεί ο ταμιευτήρας του Ευήνου
Η ένωση λοιπόν του ταμιευτήρα του Ευήνου και του Μόρνου με την τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών, η οποία από μόνη της έχει τετραπλάσιο δυναμικό σε σχέση με όλους του ταμιευτήρες οι οποίοι καλύπτουν τις ανάγκες της Αττικής είναι σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα η καλύτερη, άμεση λύση ανάγκης. Η ενίσχυση του ταμιευτήρα του Ευήνου χωρίζεται σε τρεις βασικές φάσεις. Το εκτιμώμενο κόστος της πρώτης και δεύτερης φάσης φτάνει τα 500 εκατ. ευρώ και στο στάδιο αυτό ο σχεδιασμός προβλέπει να μεταφερθεί το νερό από τους δύο ποταμούς Κρικελοπόταμο και Καρπενησιώτη, σε αυτόν του Ευήνου. Στην τρίτη φάση, ξεκινά στο στάδιο της αντλησιοταμίευσης. Μέσω αυτής, θα κατασκευαστεί μια σήραγγα, η οποία με βαρύτητα θα μεταφέρει το νερό στον ταμιευτήρα προς τα επάνω. Θα αντλεί τα νερά από τη λίμνη των Κρεμαστών και θα ανεβάζει τη στάθμη σε ένα ύψος για να επιτρέπει τη βαρυτική μεταφορά όταν χρειάζεται. Η φάση της αντλησιοταμίευσης έχει ένα ενδεικτικό κόστος γύρω στα 250 εκατ. ευρώ και αφορά την υψομετρική διάφορα (200 μέτρα) μεταξύ Ευήνου και Κρεμαστών, προκειμένου να «ανέβει» το νερό προς τα πάνω. Αναφορικά με το σχήμα και τη μορφή υπό την οποία θα γίνει η ανάληψη του έργου, αναμένεται η γνωμάτευση της ΡΑΑΕΥ.
Αφαλάτωση: Συμφέρουσα λύση με “επιστράτευση” των ΑΠΕ
Άλλη λύση που βρίσκεταιι στο τραπέζι για την Αττική είναι η επιλογή της αφαλάτωσης ως στρατηγική εφεδρεία και η εισαγωγή μέτρων που θα περιορίζουν την κατανάλωση νερού, όπως συνέβη το 1991-92, στην περίπτωση που δεν βρέξει ή δεν χιονίσει αρκετά τον χειμώνα. Ειδικά για την αφαλάτωση, τονίστηκε ότι είναι μία λύση που ναι μεν δεν εξαρτάται από βροχοπτώσεις αλλά έχει υψηλό και ευμετάβλητο ενεργειακό κόστος και περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Είναι όμως ανοικτό το σενάριο της αξιοποίησης των ΑΠΕ προκειμένου να αντιμετωπιστεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο κ. Σκυλακάκης, αν γίνει ένα συνδυασμός με ΑΠΕ και επιδοτήσεις στα έργα μπορεί να επιτευχθεί χαμηλού κόστους νερό και χωρίς πρακτικά τους περιορισμούς που θα φέρει η ανομβρία.
Γεωτρήσεις και επανάχρηση νερού απο την Ψυττάλεια
Στα βραχυπρόθεσμα μέτρα που έχει επιστρατεύσει η ΕΥΔΑΠ, περιλαμβάνεται η ενεργοποίηση γεωτρήσεων στη Μαυροσουβάλα και η προσθήκη εφεδρικών γεωτρήσεων μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού (75 εκατ. m3/έτος) με εκτιμώμενο κόστος της τάξης των 2 εκατ. ευρώ. Επίσης έχει μπει σε λειτουργία και η λίμνη της Υλίκης που είναι εφεδρική, αλλά και αυτή η ενέργεια διέπεται από υψηλό ενεργειακό κόστος.
Η επαναχρησιμοποίηση ύδατος προερχόμενου από την Ψυττάλεια για βιομηχανική χρήση και άρδευση, καθώς και για εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα είναι μία πρόταση που επίσης εξετάζεται. Η πρώτη εναλλακτική είναι η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης του νερού από την Ψυττάλεια (και από το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων του Θριασίου) στην οποία καταλήγουν τα 3/4 του νερού που καταναλώνουμε, υφίστανται επεξεργασία και απορρίπτονται στη θάλασσα. Το νερό αυτό όπως ανέφερε ο κ. Σκυαλακάκης, μπορεί να γίνει ακόμη καθαρότερο, μέσα από περαιτέρω επεξεργασία, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε βιομηχανική χρήση και σε χρήση για άρδευση μελλοντικά. Παράλληλα, η ΕΥΔΑΠ προχωρά και τη χωρική επένδυση για το Αδριάνειο Υδραγωγείο, οπότε και εκεί το νερό που υδρομαστεύεται θα μπορεί να χρησιμοποιείται για αρδευτικούς σκοπούς.
Τέλος, δρομολογούνται έργα ύδρευσης, ύψους 80 εκατ. ευρώ, για άμεση υλοποίηση, με χρηματοδότηση, από το ΠΔΕ του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας & Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής συνεργάζονται για την προτεραιοποίηση περιοχών που αντιμετωπίζουν αμεσότερο πρόβλημα (π.χ. νησιά Ν. Αιγαίου).
Κατανάλωση με μέτρο ζητά το ΥΠΕΝ
Στις περιοχές αυτές, γίνεται ιεράρχηση των απαιτούμενων έργων μετά από λεπτομερή ανάλυση των πραγματικών δεδομένων (π.χ. επιδιόρθωση δικτύων, διαχωρισμός δικτύων άρδευσης και ύδρευσης, νέες γεωτρήσεις, αφαλατώσεις με προτεραιότητα στα υφάλμυρα νερά, φράγματα, τηλεμετρία και ψηφιακοί υδρομετρητές, επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων λυμάτων για άρδευση). Και βέβαια σε κάθε περίπτωση, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ κατέστησε σαφές ότι «Σε αυτή τη φάση, ζητάμε προς το παρόν μόνον κατανάλωση με μέτρο από τους τους πολίτες. Αν όμως έχουμε κακή περίοδο, μπορεί να εξετάσουμε και άλλα μέτρα που να περιορίζουν την κατανάλωση ώστε να έχουμε ασφάλεια στην πιθανότητα ακραίων φαινομένων» δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Σκυλακάκης.
